Шупашкар районӗнчи пилӗк ялта пылчӑк ҫӑрӑлнӑ чухне машинӑсем тракторсӑр тухаймаҫҫӗ. «Чӑваш Ен» ПТРК журналисчӗсем ҫав вырӑнсене ҫитсе килнӗ.
Рудольф Матвеев автосервисра ӗҫлет. Шӑпах ҫак вӑхӑтра унта ӗҫ нумайланать-мӗн. Ара, ҫак ялсенчи водительсем ҫул япӑх пулнӑран бамперсене, кустӑрма дискӗсене сиенлетеҫҫӗ, двигатель хӗрсе каять. Трактор пулман-тӑк машинӑсем пылчӑкран ҫӑрӑлса тухаймӗччӗҫ.
Ял ҫыннисем каланӑ тӑрӑх, 25 ҫул каялла та ҫапла пулнӑ, халӗ те нимӗн те улшӑнман. Ҫатра Маркари Антоний Марков ҫынсем пульницӑна ҫитейменнине каланӑ. Анаткас Маркара пурӑнакан Алексей Шаров яла васкавлӑ медпулӑшу кӗрейменшӗн кӑмӑлсӑр. Хӑш чухне шкул автобусӗ те пылчӑкра кӗрсе ларать. Шупашкартан яла ҫитес тесен ҫынсен Ишекре анса юлма тивет, кайран утмалла. Виҫӗ ҫухрӑм — пылчӑклӑ ҫул.
ЧР Элтеперӗ кашни ял патне асфальт ҫитмелле тесе пӗлтерет. «Пирӗн ҫул 4 яла ҫыхӑнтарать. Эпир ҫакнашкал ҫулпа ҫӳретпӗр пулсан вырӑнти влаҫ Элтепер каланине шута хумасть», — тенӗ Анаткас Марка ялӗнчи Андрей Молодкин. Ял тӑрӑхӗн администрацийӗ ку ҫул район балансӗ ҫинче пулнине пӗлтерет.
Паян иртекен Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн сессийӗнче Ҫын правине хӳтӗлес енӗпе ӗҫлекен Юрий Кручинин ҫынна хӳтӗлемен тӗслӗхсемпе паллаштарнӑ. Сӑмахӗ тӗрлӗ шайри тӳре-шарана тивнӗ.
Юрий Кручинин ҫынсене кивӗ тата ишӗлекен ҫуртсенчен ҫынсене куҫарас ыйту пирки те чарӑнса тӑнӑ. Вӑл сессире палӑртнӑ тӑрӑх, ку енӗпе кӑлтӑк ҫук мар. Сӑмахран, Вӑрнарта малтан Раҫҫейӗн чукун ҫулӗсен балансӗ ҫинче тӑнӑ ҫуртсем паян та никам балансӗ ҫинче те мар иккен. Кивелсе япӑхса кайнӑ ҫуртсене ишӗлекеннисен списокне те ҫавна пулах кӗртмен. Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫ посёлокӗнчи Сӗнтӗрвӑрри урамӗнчи 12 «а» адреспа вырнаҫнӑ ҫуртра пурӑнакансене Ишлея ирӗксӗртен куҫарма хӑтланнине те аса илнӗ. Шупашкарта та пӑтӑрмахлӑ лару-тӑру сахал мар пулнӑ.
Ӗнер, ака уйӑхӗн 4-мӗшӗнче, Кӳкеҫри ваттисемпе сусӑрсен ҫуртӗнче ҫынна вӗлернӗ. 70 ҫулти арҫыннӑн виллине вӑл пурӑннӑ пӳлӗмре тупнӑ.
Ватлӑхра е чире пула хӳтлӗхсӗр юлнисем хӳтлӗх шыракан ҫуртри пӑтӑрмах пирки РФ Следстви комитечӗн следователӗсем ҫийӗнчех пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Тӗпчевҫӗсем малтанласа шухӑшланӑ тӑрӑх, ҫичӗ теҫеткери арҫынна пӗр пӳлӗмре пурӑннӑ 61 ҫулти арҫын тӗп тунӑ. Вӗсем пӗрле пурӑнакан арҫынпа хирӗҫсе кайнӑ пулать те тарӑхса та урса кайнӑскер ҫӗҫӗпе темиҫе хутчен чикет. Суранланнӑ арҫын ҫавӑнтах вилет.
Пуҫиле ӗҫе малалла тӗпченӗ май следовательсем пӑтӑрмаха кӑна мар, инкек ваттисен ҫуртӗнче епле сиксе тухма пултарнине те хакласшӑн. Ҫавна май вӗсем персонал ӗҫне те тишкерме палӑртаҫҫӗ.
Регионсем хушшинче иртекен «Асамлӑ тӗрӗ тӗнчи — 2017» конкурса Челепи шкул ачи те хутшӑнӗ. Унти 105-мӗш вӑтам шкулта 2-мӗш класра вӗренекен Дмитрий Попов ҫӗнтерӳҫӗсен йышне лекессишӗн Екатерина Тельцова (вӑл унти чӑвашсен наци автономийӗн пайташӗ) хавхалантарнипе хӑй пултарулӑхне тӗрӗслеме шут тытнӑ.
Кӳкеҫри «Бичурин тата хальхи самана» музей ертӳҫи Ирина Удалова пӗлтернӗ тӑрӑх, конкурса хутшӑнмалли ӗҫсене йышӑнса пӗтернӗ.
Кӑҫал Чӑваш Енре йышӑннӑ Ашшӗпе амӑшӗн ҫулталӑкне халалланӑ конкурса 109 ӗҫ пуҫтарӑннӑ. Вӗсен хушшинче Элӗк, Канаш, Вӑрмар, Шупашкар, Елчӗк районӗсенчи тата Шупашкарти, Ҫӗнӗ Шупашкарти тата Ҫӗрпӳри хӗрачасемпе арҫын ачасен пур.
Маларах асӑннӑ Челепи ачин пултарулӑхне «Сочинени» номинацире хаклӗҫ.
Ҫӗнтерӳҫӗсене ака уйӑхӗн 27-мӗшӗнче 14-сехетре Кӳкеҫри Культура ҫуртӗнче чыслӗҫ.
Паян, пуш уйӑхӗн 31-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн тата Шупашкар хулин архитектура управленийӗн Хула тӑвакан канашӗсен пӗрлехи ларӑвӗ иртнӗ. Унта Шупашкарта тӑвакан «Этника Чӑваш Енӗ» туризмпа рекреаци кластерне тӑвас ыйтӑва черетлӗ хутчен хускатнӑ.
Кластер икӗ пайран тӑрать: Шупашкара 500 ҫул паркра ҫӗкленекен «Амазони» комплексран тата Шупашкар районӗнчи Кӑшавӑш ҫывӑхӗнчи «Ясна» экоялтан.
Проект менеджерӗ Марина Федорова паянхи канашлура пӗлтернӗ тӑрӑх, унччен ӳснӗ-йывӑҫ тӗм вырӑнне хаклӑ йышши хитрисене лартӗҫ, чечек нумай ӳстерӗҫ тата икӗ ҫӗрте музыка фонтанӗ вырнаҫтарӗҫ.
Республика кунӗ тӗлне тӑван халӑхӑмӑрӑн наци эпосӗнчи паттӑрсен аллейине уҫӗҫ.
Маларах Чӑваш халӑх сайчӗ «Этника Чӑваш Енӗ» проекта пурнӑҫламашкӑн Ростуризм тепӗр 200 миллион ытла тенкӗ уйӑрнине пӗлтернӗччӗ.
Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче ӗнер Таврапӗлӳҫӗсен пӗрлӗхӗ пухӑнчӗ. Сӑлтавӗ те пурччӗ — ӑна Таврапӗлӳ кунне халалласа ирттерчӗҫ.
Тӗп ыйтусен йышӗнче иккӗ пулчӗ: «Чемен карти» таврапӗлӳпе туризм центрӗнчи ӗҫсемпе паллашасси тата чӑваш халӑхӗн кунталӑкне (календарьне) хатӗрлесси. Пӗрремӗш ыйтупа таврапӗлӳҫӗсен ертӳҫи Сергей Сорокин тухса калаҫрӗ. Паянхи кун тӗлне мӗн туни пинки, мӗн тӑвас шутли ҫинчен пӗлтерчӗ. Сӑмахран, «Чемен картинче» ҫывӑх вӑхӑтра музей хӑйӗн алӑкне уҫмалла иккен. Сергей Лазаревич музейе пулӑшма ыйтрӗ — авалхи почта ӗҫне ҫутатакан япаласем сахалтарах.
Чӑваш халӑхӗн кунталӑкне те сӳтсе яврӗҫ. Сӑмахран, Виталий Петрович Станьял вӑл мӗнлерех пулмалли пирки хӑйӗн шухӑшне пӗлтерчӗ. Унашкал кӗнеке кашнин килӗнче сӗтел ҫинче выртмалли ҫинчен каларӗ.
Ҫавӑн пекех таврапӗлӳҫӗсем Ленин мавзолейӗ пирки те заявлени йышӑнчӗҫ. Владимир Ильичӑн юнӗнче чӑваш юнӗ те пулнӑран мавзолей тавра тухакан калаҫусем пирӗн халӑха та пырса тивни пирки каларӗҫ, Ленин ӳтне мавзолейрах хӑвармалли ҫинчен пӗлтерчӗҫ. Заявленипе пирӗн сайтра паллашма май пур.
Чӑваш Енре «Земство тухтӑрӗ» патшалӑх программи ӑнӑҫлӑ пурнӑҫланса пырать. Вӑл пулӑшнипе ҫамрӑк тухтӑрсем ялсене ӗҫлеме каяҫҫӗ. Куншӑн вӗсене 1 миллион тенкӗ параҫҫӗ.
Ҫак программӑна 2017 ҫул вӗҫӗччен тӑсма йышӑннӑ. Эппин, ҫамрӑк тухтӑрсем ялсене тата кайӗҫ.
Программа пурнӑҫланнӑранпа Чӑваш Енре 315 тухтӑр ялти пульницӑсене ӗҫлеме вырнаҫнӑ. Вӗсенчен 36-шӗ пӗлтӗр ӗҫ вырӑнӗллӗ пулнӑ. Ҫамрӑк тухтӑрсем яла килес енӗпе Канаш районӗ мухтанпа пултарать. Унта 49 медик килнӗ. Патӑрьел районне вара – 39 тухтӑр. Муркаш районне – 32, Шупашкар районне – 30, Комсомольски районне – 19, Красноармейски районне – 18, Хӗрлӗ Чутай районне 18 тухтӑр килнӗ.
Сӑмах май, кӑҫал тухтӑра 1 миллион тенкӗ парас вӑхӑт тӑсӑлать. Унччен календарьти 30 кунра панӑ пулсан халӗ – 30 ӗҫ кунӗнче.
Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Михаил Игнатьев харӑсах темиҫе хушӑва алӑ пуснӑ. Вӗсем те — тӳре-шаран ӗҫ вырӑнӗпе ҫыхӑннӑскерсем.
Чӑваш Енӗн Гостехнадзорне ертсе пыма Чӑваш Енӗн Элтеперӗн Администрацийӗнче ӗҫленӗ Сергей Вязовские лартнӑ. Михаил Васильевич ку кандидатура пирки административлӑ ӗҫре опыт пур тесе палӑртнӑ.
Аса илтерер, Чӑваш Енӗн Гостехнадзорне ертсе пынӑ Владимир Димитриев кӑҫалхи ҫулла ӗҫрен кайнӑччӗ. Пултарайманран мар, урӑх ҫӗре куҫнӑран. Владимир Димитриев хальхи вӑхӑтра Шупашкар район администрацийӗн пуҫлӑхӗнче тӑрӑшать. Унччен ку должноҫре вӑл вӑхӑтлӑх шутланнӑ, нумаях пулмасть район администрацийӗн пуҫлӑхне Георгий Егорова суд йышӑнӑвӗпе ӗҫрен кӑларнӑ.
Ҫитес уйӑхӑн 1-мӗшӗнчен ачасене ҫуллахи уйлӑхра канма заявлени йышӑнма пуҫлӗҫ. Ӗнер иртнӗ республикӑн Правительствин ларӑвӗнче ЧР ӗҫ тата социаллӑ аталану министрӗ Сергей Димитриев каланӑ тӑрӑх, ҫӑмӑллӑхсем упранса юлнӑ. Путевка 13 пин те 767 тенкӗ пулмалла. Хак пӗлтӗрхинчен 700 тенкӗ ӳсӗ.
Ҫӑмӑллӑхлӑ категорисене (5 е ытларах ачаллисене, сусӑр ачаллисене тата ытти хӑш-пӗр категорие) тӳлевсӗрех парӗҫ. Йывӑр лару-тӑрури ҫемьесене путевкӑн 5 процентне тӳлеттерӗҫ. Теприсем вара ҫемьери тупӑша кура путевка хакӗн 20, 30, 50 процентне саплаштарӗҫ.
Шупашкар районӗнче, сӑмахран, заявленисене халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центрта (вӑл Кӳкеҫри Совет урамӗнчи 23-мӗш ҫуртра вырнаҫнӑ) ака уйӑхӗн 1-мӗшӗнче ирхи тӑхӑр сехетре йышӑнма пуҫлӗҫ.
Чӑваш Республикин прокуратури пӗлтернӗ тӑрӑх нумай пулмасть Шупашкар районӗн сучӗ Хусан ҫыннин тӗлӗшӗпе пуҫиле ӗҫ пӑхса тухнӑ. Пӗлтӗрхи раштав уйӑхӗнче вӑл Кӳкеҫре пӑтӑрмаха лекнӗ, ҫулӑн хирӗҫле енӗ ҫине кӗрсе кайса тепӗр машинӑпа ҫапӑннӑ. Ҫул-йӗр инкекӗнче ҫумра ларса пыракан хӗрарӑм пурнӑҫӗ татӑлнӑ.
Пӑтӑрмах раштавӑн 17-мӗшӗнче 7 сехет ирхине М7 ҫул ҫинчи 657-мӗш ҫухрӑмӗн +359м вырӑнӗнче пулса иртнӗ. «Lada 219170» маркӑллӑ машинпа пынӑ Александр Романов хирӗҫ ҫул ҫине тухса кайса хӑй енӗпе пыракан «ГАЗ 330252» автомобильпе ҫапӑннӑ.
Прокуратура сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх Романов хӑйӗн айӑпне йышӑннӑ. Суд ӑна 2 ҫуллӑха колони-поселенинче пурӑнмалла йышӑну тунӑ. Ҫавӑн пекех айӑплӑ ҫынна икӗ ҫуллӑха машин правинчен хӑтарнӑ.
+8.3 °C